Çölyak Hastalığı Hakkında..

Çölyak Nedir?..

Çölyak hastalığı, bulunduğumuz yüzyılda her geçen gün daha da artmaktadır. Dünyadaki her ülkeden 75 ila 250 kişiden 1’inde çölyak hastalığı bulunur. ‘Gluten Sensitif Enteropati’ olarak adlandırılan hastalık vücut bağışıklık sistemi ile ilgili nedenlerden dolayı açığa çıkar. Bir çok tahılda bulunan glüten adı verilen proteine yanlış yönlendirilmiş bağışıklık tepkisi ile tetiklenir. Bazı hastalarda glüteni parçalayan enzime karşıda bağışıklık cevabı vardır. Çölyak hastalığı, ince bağırsakta iltihaplanma oluşması neticesinde belirti gösterir. Bağışıklık sistemi glütene karşı aşırı ve anormal bir tepki vererek iltihabi süreci başlatır.

Bağırsak mukozası normal olarak villus adı verilen ve besin emilimini sağlayan eldiven parmağı şeklinde küçük çıkıntılar içerir. Villuslar bağırsak emilim yüzeyini artırarak besinlerin kanla temasını kolaylaştırır. Çölyak hastalığında gelişen iltihabi süreç sonucunda vücut kendi dokularına zarar veren antikorlar oluşturur. Bu antikorlar bağırsak iç yüzeyinde bulunan bu çıkıntıları yok eder ve Villuslar düzleşir bunlar hasar gördüğünde hastalar ne kadar çok yerse yesin tam emilim olmadığı için vücuda yeteri kadar besin maddesi almaları mümkün olmaz.

Uzmanlar çölyak hastalığının alerjik ya da otoimmün bir hastalık olup olmadığı konusunda araştırmalara devam etmektedirler. Son yayımlanan verilere göre hastalığın hem alerjik hem de otoimmün unsurlar içerdiği düşünülmektedir. Alerji, bağışıklık sisteminin aslında vücuda zararsız olan maddelere aşırı reaksiyon göstermesidir. Bu, çölyak hastalığında da olan bir durumdur, çünkü bağışıklık sistemi glütene karşı aşırı bağışıklık tepkisi ile cevap verir. Diğer yandan, bağışıklık sistemi aynı zamanda vücudun kendi enzimi olan doku transglutaminazına karşı antikorlar oluşturur.

Çölyak Hastalığının Nedenleri..

Glutene tahammülsüzlüğü neden olabilecek kesin nedenler hala tam olarak bilinmemektedir. Fakat muhtemelen genetik olarak geçen ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu çölyak hastalığını tetiklemektedir.

Son yapılan araştırmalara göre, glütene karşı duyarlı kişilerde ince bağırsak duvarına ulaşan kısmen sindirilmiş gluten molekülleri, bağışıklık sisteminde aşırı bir reaksiyona yol açmaktadır. Hastalığın gelişiminde genetik faktörler en önemli unsurlardan bir tanesidir. Sıklıkla ebeveynler, kardeşler veya çocuklar gibi çölyak hastalarının birinci derece akrabaları da bu rahatsızlıktan müzdariptir. Kişinin beslenme şekli, gastrointestinal enfeksiyonlar ve bağırsak bakterileri çölyak hastalığının gelişimine katkıda bulunur.

Gluten, buğday, çavdar, yulaf, arpa gibi tahıllarda bulunur ve bunlardan yapılmış her türlü yiyeceğin tüketilmesiyle tetiklenir. Buna karşılık pirinç, mısır, soya ya da patates gluten içermediğinden çölyak hastaları tarafından rahatlıkla tüketilebilir.

Çölyak Hastalığının Belirtileri Nelerdir?..

Çölyak hastaları gluten içeren yiyecekler yediklerinde bazı tipik belirtiler yaşarlar. Bunlardan en sık görünenleri, karın ağrısı, şişkinlik ve yağlı ishaldir. Bu kısa süreli belirtileri arkasından kronik şikayetler takip eder. Çölyak hastalığında, bağırsaktaki mukoza, iltihaplanma nedeniyle zarar görür ve tüm gıda bileşenlerinin emilimi bozulur. Sonuç olarak, demir eksikliği gibi önemli sağlık sorunları gelişir. Uzun vadede görülen önemli belirtilerden biri de kilo kaybıdır.

Gluten sensitif enteropati, bazı hastalarda deri problemleri gibi bağırsak fonksiyonuyla doğrudan ilişkili olmayan belirtilere neden olur. Hastalığın atipik belirtilerle seyrettiği bu gibi durumlarda tanı sıklıkla gecikir. Tipik olmayan çölyak hastalığı belirtileri arasında;

· Kaşıntı ve kırmızı cilt döküntüleri

· Dilde yanma, halsizlik, solukluk gibi kansızlık belirtileri (Demir eksikliğine bağlı görülen bu anemi, emilim bozukluğu nedeniyle demir tedavisine yanıt vermez)

· Kalsiyum eksikliğine bağlı kemik erimesi, kas zayıflığı ve kemik ağrıları.

· K vitamini eksikliğine bağlı kanamalar.

· A vitamini eksikliği nedeniyle gece körlüğü.

· Depresyon belirtileri.

· Seste kısılma.

· Epileptik nöbetleri.

· Baş dönmesi ve denge sorunları.

· Hormonal seviyelerde dengesizlik.

· Eklem problemleri.

· Ağız yaraları.

· Dikkat Bozukluğu başlıca belirtileridir.

Kaşıntı ve kırmızı cilt döküntüleri, bağırsak gluten intoleransı kaynaklı, kaşıntı ve kabarcıklı bir döküntülü deri hastalığıdır. Döküntü daha sık dirseklerde, dizlerde, gövdede, kafa derisinde ve kalçalarda görünür. Kaşıntı ve kırmızı cilt döküntüleri, çoğunlukla çölyak hastalığına benzer bağırsak değişiklikleriyle birliktelik gösterir, ancak bazı hastalarda belirgin sindirim sistemi belirtileri görülmeyebilir. Kaşıntı ve kırmızı cilt döküntüleri günümüzde çölyak hastalığının cilt bulguları olarak kabul edilmektedir.

Çocuklarda Çölyak Hastalığı Belirtileri Nelerdir?..

Bebeklerde hastalığın belirtileri ek gıdalara başladıktan sonra ilk tahıl ürünlerini aldıklarında ortaya çıkar. Birkaç hafta ile birkaç ay sonra sindirim sistemi ile ilişkili bulantı, kusma ve ishal gibi klasik belirtileri görülmeye başlar.

2 yaş altı çocuklarda çölyak hastalığı belirtileri;

· Kusma

· Kronik ishal

· Karında şişkinlik

· Gelişme geriliği

· İştahsızlık

· Kas erimesi

2 yaş üstü çocuklarda çölyak hastalığı belirtileri ise;

· İshal

· Kabızlık

· Kilo kaybı

· Sinirlilik

· Boyda kısalık

· Ergenlikte gecikme

· Dikkat eksikliği, hiperaktivite, öğrenme güçlükleri, baş ağrısı, kas koordinasyon eksikliği ve epilepsi nöbetleri gibi nörolojik belirtiler görünebilir

Çölyak hastalığı; cerrahi işlem, gebelik, doğum, viral enfeksiyon veya şiddetli duygusal stres sonrasında ilk kez belirti verebilir ya da var olan belirtiler tetiklenebilir.

Çölyak Hastalığı Tanısı Nasıl Konulur?..

Araştırmacılar, çölyak hastalığı olan çocuk ve yetişkinlerin sadece %20’sine tanı konulabildiğini tahmin etmektedir. Tanı için öncelikle doktor tarafından hastadan ayrıntılı bir öykü alınır ve fiziki muayene yapılır. Çölyak hastalığı teşhisi için doktorunuz farklı testler isteyebilir.

Seroloji testi ile kandaki antikorlar araştırılır. Test sonucunda, belirli antikor proteinlerinin yükselmiş seviyeleri, glutene karşı bir bağışıklık reaksiyonu gösterir. HLA-DQ2 ve HLA-DQ8 isimli insan lökosit antijenlerine yönelik yapılan genetik testler, çölyak hastalığının tanısı için kullanılabilir.

Yapılan testlerin sonuçları çölyak hastalığını destekliyorsa, doktorunuz ince bağırsağınızı endoskop adı verilen ve ucunda kamera bulunan küçük bir kanül yardımıyla inceler. İşlem sırasında gerek duyarsa villus hasarını analiz etmek için küçük bir doku örneği de (biyopsi) alabilir.

Bu testlerin, doğru sonuç vermesi için glutensız bir diyete başlanmadan önce yapılmaları gerekir. Diyetinizden gluteni çıkarmak kan testi sonuçlarını değiştirebilir ve sonuçlar normal çıkabilir.

Çölyak hastalığı nasıl tedavi edilir?..

Çölyak hastalığının tedavisinde tek seçenek diyetten gluten içeren yiyeceklerin tamamen çıkarılmasıdır. Bunun için gluten içeren besinlerin bilinmesi gerekir. Buğday, arpa, çavdar ve bunlardan yapılmış bulgur, irmik, makarna, erişte, kek, börek gibi her türlü yiyecek gluten içerir.

Doktorunuz sizi, sağlıklı bir glutensiz diyet planlanmasına yardımcı olabilecek bir diyetisyene yönlendirir. Diyetinizden gluten içeren besinleri çıkardığınızda, ince bağırsağınızdaki iltihaplanma genellikle birkaç hafta içinde azalmaya başlar. Birkaç gün içinde kendinizi daha iyi hissetmeye başlayabilirsiniz. Tam şifa ve bağırsak villuslarının yeniden büyümesi birkaç aydan birkaç yıla kadar sürebilir. İnce bağırsaktaki iyileşme süreci, çocuklarda yetişkinlerden daha hızlı gerçekleşme eğilimindedir.

Gluten içeren bir gıdayı yanlışlıkla yerseniz, karın ağrısı, bulantı ve ishal gibi belirtiler yaşayabilirsiniz. Bazı insanlar, gluten yedikten sonra hiçbir belirti yaşamazlar; ancak bu, glutenin onlara zarar vermediği anlamına gelmez. Diyetinizdeki az miktardaki gluten bile, belirti veya bulgu olup olmamasına bakılmaksızın, zararlı olabilir. Eğer ciddi bir beslenme bozukluğu ortaya çıkmışsa doktorunuz vitamin ve mineral takviyeleri önerebilir. Genellikle kalsiyum, folik asit, demir, çinko, b12 vitamini, D vitamini ve K vitamini takviyesi önerilir.